Het spaghettimonster bedreigt onze maatschappij
De Nederlandse Fotograaf Hans Aarsman kijkt met een scherpe blik naar hoe de werkelijkheid in foto's wordt gevangen. In zijn theatervoorstelling De Aarsman projectie maakte ik mee hoe hij het publiek op een andere manier leert kijken door onze verwachtingen over wat we gaan zien te minimaliseren. Als we dat leren kunnen we opeens heel andere dingen zien. Hij bouwt zijn hele show op rond een quote van detective Sherlock Holmes: It’s human nature to see, only what we expect to see.
Die waarschuwing tegen tunnelvisie is ook een belangrijke waarschuwing aan iedereen die bezig is met data-analyse. In een maatschappij waarin data ongeveer de belangrijkste brandstof wordt in alles wat we doen is het risico levensgroot dat we computers op zoek laten gaan naar patronen die er wel zijn, maar die niet erg nuttig zijn. Of zelfs ronduit gevaarlijk. Waarschijnlijk wordt ons kritisch vermogen – en daarmee het uitschakelen van onze verwachtingen – steeds belangrijker.
Een bekend voorbeeld is een van de theorieën van The Church Of The Flying Spaghetti Monster waarin wordt 'bewezen' dat er een sterk verband is tussen de afname van het aantal piraten en de opwarming van de aarde. Cijfermatig klopt dat verband over de afgelopen 200 jaar als een zwerende vinger. Toch heb ik liever niet dat beleidsmakers met deze cijfers aan de slag gaan want dan krijgen we ongelukken. In het geval van het spaghettimonster is dat wel redelijk voor de hand liggend, maar nu data-analyse ook een steeds grotere rol gaat spelen in bijvoorbeeld de medische zorg is het een serieus thema. We moeten het verschil tussen correlatie en causaliteit scherp op het netvlies houden. Deze site biedt overigens ook een hilarisch overzicht met voorbeelden. Wat het (opnieuw) duidelijk maakt: we hebben kritische data-analisten nodig die patronen niet voor zoete koek slikken maar op zoek gaan naar patronen die ertoe doen. Voorlopig hebben we daar in elk geval nog mensen voor nodig, want een computer kan dat nog niet. Oh, en ik wilde al heel lang een keer het woord 'spaghettimonster' in een kop gebruiken. Bij deze.