De mythe van de kokende kikkers
Zo eens in de zoveel tijd duikt ie weer op: het verhaal over kikkers die rustig blijven zitten in een pan water, ook als je het gas eronder langzaam open draait en daarmee het water aan de kook brengt. De kikker is door de langzaam oplopende hitte niet meer in staat om te springen en sterft een langzame dood. Het is een prachtig verhaal om aan te geven hoe mensen blijven doen wat ze altijd deden, ook als de wereld om hen heen om heel andere dingen vraagt. En onder consultants dus een welkome metafoor in workshops over verandertrajecten. Maar klopt het verhaal?
Ik vroeg het ooit eens aan een topman van een Brabants bedrijf die me bezwoer de proef zelf op de som te hebben genomen op een regenachtige zondag. Hij claimde dat hij een pan vol dode kikkers overhield. Ik vroeg maar niet verder door. Om pijnlijke momenten te voorkomen en in de wetenschap dat de man een wat rijke fantasiewereld had. Want het handelt zich hier wel degelijk om een broodje aap. Een broodje aap dat gisteren weer eens werd opgedist door mijn zeer gewaardeerde voormalige chef Jeroen Smit bij zijn oratie als hoogleraar journalistiek. Die overigens een goed verhaal heeft over de staat van de dagbladjournalistiek.
Een goed verhaal moet je eigenlijk niet kapot checken - aldus een journalistengrapje - maar Fast Company deed dat jaren geleden toch met haar Consulting Debunking Unit. Dus laat het voor eens en altijd duidelijk zijn: kikkers springen wel degelijk de pan uit als je die langzaam laat koken. Overigens zijn er meer dan dat soort onuitroeibare mythes. Die van de lemmingen bijvoorbeeld, die willoos achter elkaar aan zouden lopen en zich daarbij te pletter vallen in de afgrond. Ook zo'n consultantsmetafoor. En ook niet waar. Deze mythe berust namelijk op een door Disney in scene gezette film.